پیشینه و مبانی نظری شخصیت و عملکرد تحصیلی

شخصیت و عملکرد تحصیلی نظریه پنج عامل بزرگ شخصیت پژوهشگران معاصر شخصیت از هر دو نظریه ابراز نارضایتی کرده اند و معتقدند که نظریه آیزنک بسیار ساده است و ابعاد بسیار کمی دارد ( برون گرایی ، درون گرایی ، روان رنجورخویی ، پایداری هیجانی و روان پریش خویی ، کنترل تکانه )، در حالی که نظریه کتل بسیار پیچیده است و عوامل بسیاری را دارد ( 16 عامل ). از بين نظريه‌‌هاي مهم شخصيت مي‌توان به الگوي پنج عاملي كاستا و مك كري  ( 1992 ) اشاره كرد . اين پنج عامل عبارتند از : روان رنجوري 2 ، برون گرايي 3 ، باز بودن به تجربه 4 ، توافق 5 و وجداني بودن كه هر يك از اين عوامل در بروز رفتار‌هاي خاص داراي اهميت مي باشند . رابرت مک کری ( 1949 ) و پل کاستا ( 1942 ) که در مرکز پژوهشی پیری شناسی مؤسسات ملی سلامتی در بالتیمور ، مریلند کار می‌کنند به برنامه تحقیق گسترده ای مبادرت کردند که پنج عامل اصلی را مشخص کرد و منجر به ایجاد پرسشنامه NEO گردید ( مک کری و کاستا 1987 ؛ نقل از شولتز 1386 ) این 5 عامل عبارتند از روانرنجورخویی  ( N )، برونگرایی  ( E )، انعطاف پذیری  ( O )، توافق‌پذیری  ( A ) و باوجدان بودن  ( C ). این عوامل از طریق انواع فنون ارزیابی ، از جمله پرسشنامه‌های خودسنجی ، آزمون‌های عینی و گزارشهای مشاهده گران تأیید شدند . به نظر می‌رسد که چهار عامل از پنج عامل این نظریه مولفه ژنتیکی نیرومند و یک عامل ( توافق پذیری ) مولفه محیطی نیرومند دارد و بیشتر محیطی است تا ارثی ( شولتز و شولتز ؛ به نقل از پروین 1386 ). هریک از پنج عامل بزرگ به شش زیرمقیاس تقسیم می‌شوند . مک کری و کوستا ( 1992 ) این پنج عامل را صفات و زیرمقیاس‌های این عوامل را رویه  می‌نامند . منظور آن‌ها از صفات ، اشاره به آن دسته از متغیرهای شخصیتی است که عمیق‌تر و بنیادی‌تر هستند و در طول زمان ثبات زیادی از خود نشان می‌دهند . در مقابل رویه‌ها همچنان که از نامشان مشخص است سطحی‌تر و تغییرپذیرتر از صفات هستند و ممکن است پایه‌های ژنتیکی و زیستی نداشته باشند . در واقع بروز و و فعال شدگی رویه‌ها بیش از صفات وابسته به محیط است . نظریه شخصیت آنها ریشه در آمار و تحلیل عاملی از یک سو و زبانشناسی از سوی دیگر دارد . مککری و کوستا معتقد بودند که برای هر صفت یا حالتی که انسان میتواند داشته باشد ، لزوما یک لغت متناظر در زبان ساختهشدهاست ( متیوز ، دیاری و وایتمن  2003 ). بنابراین آنها کلیه لغات موجود درباره صفات انسانی در فرهنگ انگلیسی را جمعآوری کردند و با تحلیل عاملی چند مرحلهای آنها ، به 5 عامل بزرگ شخصیت دست یافتند ( گروسی ، 1380 ). در بین پژوهشگران این سؤال مطرح بوده که مک کری و کوستا نظریه ای درباره شخصیت ارائه نداده اند بلکه